Hoe belangrijk zijn feiten voor klimaatadaptatie, waterkwaliteit en circulariteit? Verzamel gretig feiten en data, moedig verschillende perspectieven aan en geef de organisatie handvatten om te handelen. Sta onzekerheid toe en ook dat er soms een verkeerde weg gekozen wordt. Blijf hierover transparant en blijf bijsturen met nieuw opgedane kennis.

Als onderzoeker, beleidsmaker of manager heb je ongetwijfeld regelmatig met twijfels te maken. Maar hoe ga je daarmee om? En wat doe je, als het anders loopt dan je verwacht. Om gezamenlijk een antwoord op deze vragen te geven, verzorgden Carleen Mesters (Stroom en Onderstroom) en Dieter de Vroomen (Calibro) een interactieve sessie tijdens ‘Do Facts Matter?’. Het online kennisfestival over klimaatadaptatie, georganiseerd door STOWA en Waterschap Drents Overijsselse Delta, telde meer dan 600 deelnemers vanuit waterschappen en gemeenten.

Tijdens de sessie, getiteld ‘De beste stuurlui… zijn al aan boord’ verkenden Carleen en Dieter samen met inleiders Lieke Brackel (PhD student TU Delft) en Govert Geldof (Geldof c.s) aan feiten gekoppelde thema’s als hoe ga je om met onzekerheid, mag je eigenlijk fouten maken, en wat doe je als je merkt dat je op de verkeerde weg zit? De sessie leidde tot inzichten over 1) de eigen organisatie, 2) de keten en 3) de balans tussen zekerheid en onzekerheid.

Carleen Mesters toonde in haar presentatie getiteld ‘Kennis in de regio’ aan dat er over klimaatadaptatie inmiddels veel kennis voorhanden is, maar dat het delen van die kennis en data in de regio’s vaak lastig is. Het juist interpreteren van regiospecifieke data is belangrijk, evenals het concreter maken van doelen en het leren van praktijkervaringen. Deelnemers noemden het belang van een goede samenwerking in de regio tussen waterschap, gemeenten en provincie, en werd het gemis aan urgentie, tijd, geld en handjes in de eigen organisatie aangehaald.

“De feiten wijzen zelden allemaal dezelfde richting op” – Govert Geldof

Govert Geldof gebruikte de vaarroute in de Waddenzee als metafoor tijdens zijn presentatie over ‘Als de feiten spreken, maar toch een andere weg wordt ingeslagen…’. De bakens die de vaarroute markeren als voorbeeld voor ijkpunten waartussen particulieren, waterschappen en anderen zich kunnen bewegen als het gaat om klimaatadaptatie.

De feiten wijzen zelden allemaal dezelfde richting op. Hierdoor kan het helder krijgen van doelen een uitdaging zijn. Perspectief is daarmee belangrijk, en als voorbeeld noemde hij de regenton die goed is voor bewustwording maar niet helpt om een hoosbui op te vangen. Hij sprak over het verschil tussen ‘integraal’ (modellen, rekentool, regelingen) en ‘geïntegreerd’ (gezamenlijk opgave met betrokkenen in de regio) en sprak met de deelnemers over de noodzaak om bakens te verzetten als de omstandigheden daarom vragen.

“Zeg gewoon dat je het fout hebt gedaan, dat geeft ruimte voor nieuwe keuzes.” – Lieke Brackel

Lieke Brackel is PhD/onderzoeker ‘Ethiek van Klimaatadaptatie’ aan de TU Delft en sprak vanuit die achtergrond over ‘Omgaan met onzekerheid in klimaatadaptatie’. Ook sprak ze over ‘Principes in Adaptief Waterbeheer’ en het belang van transparantie over fouten die gemaakt worden. Lieke beargumenteerde dat om de principes van Adaptief Waterbeheer te kunnen uitvoeren, dat dit een ander soort houding vergt. Waarin we fouten mogen maken, monitoren, en verder vooruitkijken. In haar presentatie, pleitte ze om nog een vaardigheid toe te voegen aan die houding: zorgen voor. Gebaseerd op het werk van techniekfilosoof Andy Stirling, die beschrijft hoe een zorgende houding als leidraad voor ons handelen, in plaats van volledige controle, tot radicaal andere uitkomsten kan leiden bij duurzaamheids- en klimaatvraagstukken.

Op de vraag hoe je het zorgprincipe kunt toepassen op klimaatadaptatie werden onder andere genoemd: ‘ruimte voor de rivier’, ‘functie volgt peil’ en ‘bouwen met de natuur’. Met een zorgen voor, zie je ook de noodzaak om nu al klimaat(adaptatie)actie te nemen. Uit voorzorg, uit zorg voor de wereld en toekomstige generaties, juist omdat er nog zoveel onzekerheden zijn rondom klimaatadaptatie.

“Zijn feiten alleen de objectief meetbare data, of telt de beleving van een burger ook mee?” – Dieter de Vroomen

Dieter de Vroomen gaf met zijn presentatie over ‘Het gaat goed – En toch gaat het fout’ een interessante beschouwing aan de hand van de toeslagenaffaire van de Belastingdienst. Over het belang van het perspectief waarmee je kijkt naar een probleem en wat dat kan betekenen voor een mogelijke oplossing. Maar ook over de interne organisatie, het belang van vakkennis bijzet oplossen van problemen, hoe nieuwkomers eerder leren om normen te hanteren dan vakkennis toe te passen, hoe doorlopend veranderend beleid en regelgeving de verbetering in de weg kunnen staan. Hij sprak aan de hand van dat voorbeeld over transparantie binnen klimaatadaptatie, en de ruimte voor het maken van fouten. Maar ook over de afstemming tussen ambtenaren en bestuurders en de verantwoordelijkheid te handelen als er nieuwe kennis boven tafel komt.

Aan de hand van het voorbeeld vroed Dieter zich af of feiten alleen objectief meetbare variabelen zijn, of dat beleving van burgers ook feiten zijn. Klimaatadaptatie kent veel maatregelen, maar soms zijn de effecten niet bekend (dat zou dus eventueel een verkeerde weg kunnen zijn), maar dankzij dezelfde maatregelen wordt wel aan bewustzijn gewerkt (en daarom zou het dus ook een goede weg kunnen zijn). Deelnemers vulden aan met voorbeelden als schonen van sloten (goed voor de doorstroming, maar slecht voor water vasthouden en biodiversiteit, modelberekeningen die niet overeenkomen met de praktijk en de verbetering van de waterkwaliteit die leidt tot uitbundige plantengroei (doorstroming, recreatie).

Dankzij de inleiders en de deelnemers verzamelden we mooie inzichten, hieronder samengevat in drie categorieën:

1) De eigen organisatie: het belang van gedeelde urgentie, voldoende ‘handjes’, tijd en middelen, concrete doelen, en regiospecifieke data
2) De keten: het belang van soepele samenwerking met ketenpartners, gezamenlijke doelen en lenig omgaan met verschillende waarden, geïntegreerd kunnen werken en de bakens durven verzetten
3) De balans tussen zekerheid en onzekerheid; het belang van transparant durven zijn over fouten; laat controle meer los en durf te handelen schuif problemen niet vooruit vanuit de zorg voor en waarden vanuit het systeem!

Oftewel: Verzamel de feiten en kijk vanuit meerdere perspectieven naar je handelingsrepertoire.

Lees hier meer…
• Over het STOWA kennisfestival ‘Do Facts Matter?’
• Bekijk hier de aftermovie van het kennisfestival
• Essay van Govert Geldof (download)